AI định hình tương lai Fintech Việt Nam: Sâu hơn vào đổi mới

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tái định hình ngành công nghệ tài chính (fintech) tại Việt Nam với tốc độ chóng mặt. Trong tuần này (10/05/2025 - 16/05/2025), các công ty fintech như MoMo và Cake by VPBank đã cho thấy AI không chỉ là công cụ hỗ trợ mà là cốt lõi của sự đổi mới, từ cá nhân hóa trải nghiệm người dùng, bảo mật giao dịch, đến đánh giá rủi ro tín dụng. Hãy cùng đi sâu vào cách AI đang thay đổi cuộc chơi trong fintech Việt Nam.

1. Cá Nhân Hóa Trải Nghiệm Người Dùng Với AI

AI đang giúp các siêu ứng dụng tài chính như MoMo mang đến trải nghiệm cá nhân hóa chưa từng có. Với hơn 30 triệu người dùng, MoMo đã tích hợp AI vào trợ lý tài chính Moni, ra mắt trong chiến dịch tái định vị thương hiệu tháng 10/2024. Moni sử dụng thuật toán học máy để phân tích dữ liệu chi tiêu theo thời gian thực, đưa ra gợi ý tiết kiệm hoặc đầu tư phù hợp.

Theo CEO Nguyễn Mạnh Tường, 70% người trưởng thành Việt Nam thiếu kiến thức tài chính cơ bản, và 67% không tự tin xử lý khủng hoảng tài chính cá nhân. AI giúp giải quyết vấn đề này bằng cách cung cấp các khuyến nghị tài chính dễ hiểu, đặc biệt hỗ trợ nhóm khách hàng chưa được phục vụ bởi ngân hàng truyền thống. Ví dụ, Moni có thể dự đoán dòng tiền và cảnh báo người dùng về nguy cơ chi tiêu vượt ngân sách, nâng cao khả năng quản lý tài chính cá nhân.

2. Bảo Mật Giao Dịch: AI Đối Phó Deepfake

An ninh mạng là thách thức lớn trong fintech, đặc biệt với sự gia tăng của các cuộc tấn công deepfake và gian lận giao dịch. AI đang trở thành lá chắn mạnh mẽ để bảo vệ người dùng.

• Phát hiện bất thường thời gian thực: Các hệ thống AI phân tích hàng triệu giao dịch mỗi giây, phát hiện các dấu hiệu bất thường như rút tiền lớn từ thiết bị lạ hoặc hành vi không nhất quán. Ví dụ, Cake by VPBank sử dụng hơn 80 mô hình AI để giám sát giao dịch, tự động khóa tài khoản đáng ngờ trong vài giây, giảm thiểu rủi ro gian lận.
   
• Chống deepfake với Passive Liveness Detection: Cake là ngân hàng số đầu tiên tại Đông Nam Á đạt chứng nhận iBeta Level 2 ISO cho công nghệ nhận diện khuôn mặt Cake Face Authen. Công nghệ này sử dụng AI để phân tích chuyển động mắt, ánh sáng, và đồng bộ môi trong video, phát hiện deepfake với tỷ lệ tấn công thành công 0% và tỷ lệ từ chối người dùng hợp lệ 0%. Điều này đặc biệt quan trọng khi quy định mới (hiệu lực 01/01/2025) yêu cầu sinh trắc học cho giao dịch trên 10 triệu VND.
   
• Robotic Process Automation (RPA): AI kết hợp với RPA giúp phản ứng nhanh với mối đe dọa. Khi phát hiện nguy cơ, RPA có thể ngắt kết nối hệ thống bị nhiễm hoặc đóng băng tài khoản nghi vấn, giảm thời gian phản ứng từ phút xuống giây.
   

PGS Phạm Công Hiệp từ Đại học RMIT nhấn mạnh rằng kiến trúc Zero Trust—xác thực liên tục nhờ AI—là tương lai của an ninh mạng fintech. “AI không chỉ phát hiện mà còn dự đoán và ngăn chặn mối đe dọa trước khi chúng xảy ra,” ông nói.

3. Đánh Giá Rủi Ro Tín Dụng: AI Thay Đổi Luật Chơi

AI đang cách mạng hóa cách các công ty fintech đánh giá rủi ro tín dụng, mở ra cơ hội cho những người dùng ít lịch sử tín dụng. Cake by VPBank sử dụng các mô hình học sâu để phân tích dữ liệu thay thế (alternative data) như hành vi thanh toán hóa đơn, lịch sử giao dịch, và thậm chí tương tác trên ứng dụng. Điều này cho phép Cake phê duyệt khoản vay hoặc mở tài khoản trong vài phút, so với hàng giờ hoặc ngày như các ngân hàng truyền thống.

MoMo cũng áp dụng AI để xây dựng điểm số tín dụng động, cập nhật theo thời gian thực dựa trên dữ liệu người dùng. Điều này đặc biệt hữu ích trong bối cảnh Nghị định 94/2025/NĐ-CP (hiệu lực 01/07/2025) cho phép thử nghiệm các giải pháp như điểm số tín dụng và cho vay ngang hàng (P2P). AI không chỉ tăng độ chính xác mà còn giảm chi phí vận hành, giúp các công ty fintech mở rộng dịch vụ đến các phân khúc khách hàng mới.

4. Tầm Nhìn Tương Lai: AI và Hệ Sinh Thái Fintech

Với tốc độ tăng trưởng fintech nhanh thứ hai châu Á (sau Singapore) và quy mô thị trường ước tính 18 tỷ USD, Việt Nam đang trở thành trung tâm đổi mới. AI sẽ tiếp tục đóng vai trò trung tâm trong việc:

• Tăng cường tự động hóa: Các công ty như Cake và MoMo đang mở rộng sử dụng RPA và AI để tự động hóa quy trình eKYC, phê duyệt khoản vay, và hỗ trợ khách hàng, giảm chi phí vận hành xuống 20-30% so với ngân hàng truyền thống.
   
• Dự đoán rủi ro thị trường: AI có thể phân tích xu hướng kinh tế vĩ mô và hành vi người dùng để dự đoán rủi ro tín dụng hoặc gian lận, giúp fintech phản ứng nhanh với biến động thị trường.
   
• Hỗ trợ Sandbox ngân hàng: Nghị định 94/2025/NĐ-CP sẽ thúc đẩy các giải pháp AI-driven như Open API và điểm số tín dụng, tạo sân chơi cho các startup fintech cạnh tranh với ngân hàng lớn.
   

Tuy nhiên, thách thức vẫn tồn tại. Các cuộc tấn công deepfake ngày càng tinh vi đòi hỏi AI phải liên tục nâng cấp. Ngoài ra, việc bảo vệ dữ liệu người dùng trong các hệ thống AI là ưu tiên hàng đầu, như CEO Niraan De Silva của VNLife nhấn mạnh: “Tuân thủ quy định dữ liệu không chỉ là trách nhiệm mà là lợi thế cạnh tranh.”

Kết Luận

AI đang đưa fintech Việt Nam lên một tầm cao mới, từ cá nhân hóa trải nghiệm, bảo mật giao dịch, đến đánh giá rủi ro tín dụng. Các công ty như MoMo và Cake by VPBank đã chứng minh rằng AI không chỉ là công nghệ mà là nền tảng cho sự đổi mới bền vững. Với các quy định mới và sự hỗ trợ từ Sandbox ngân hàng, tương lai của fintech Việt Nam hứa hẹn sẽ được định hình bởi những bước tiến AI đầy táo bạo.